โคคามิโดโพรพิล บีเทน (Cocamidopropyl Betaine – CAPB): สารทำความสะอาดคู่ใจในผลิตภัณฑ์ดูแลร่างกาย

หากคุณเคยอ่านฉลากส่วนผสมของแชมพู สบู่เหลว หรือผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผิวหน้า คุณอาจเคยสังเกตเห็นชื่อ “Cocamidopropyl Betaine” หรือชื่อย่อ “CAPB” ปรากฏอยู่บ่อยครั้ง ส่วนผสมนี้คืออะไร และทำไมถึงนิยมใช้กันอย่างแพร่หลายในผลิตภัณฑ์ดูแลส่วนบุคคล บทความนี้จะพาคุณไปทำความรู้จักกับสารตัวนี้กันครับ

Cocamidopropyl Betaine (CAPB) คืออะไร?

โคคามิโดโพรพิล บีเทน (CAPB) เป็น สารลดแรงตึงผิว (Surfactant) ชนิดสังเคราะห์ ที่ได้จากการทำปฏิกิริยาระหว่างน้ำมันมะพร้าว (หรือกรดไขมันจากมะพร้าว) กับสารเคมีที่ชื่อว่า Dimethylaminopropylamine (DMAPA)

CAPB จัดเป็นสารลดแรงตึงผิวชนิด แอมโฟเทอริก (Amphoteric Surfactant) ซึ่งหมายความว่ามันสามารถแสดงคุณสมบัติได้ทั้งเหมือนกรดและเหมือนเบส ขึ้นอยู่กับค่า pH ของสารละลาย คุณสมบัตินี้ทำให้มันมีความพิเศษและใช้งานได้หลากหลาย

หน้าที่และประโยชน์หลักในเครื่องสำอางและผลิตภัณฑ์ดูแลส่วนบุคคล:

1. สารทำความสะอาด (Cleansing Agent): นี่คือหน้าที่หลักของ CAPB มันช่วยลดแรงตึงผิวของน้ำ ทำให้สิ่งสกปรก คราบไขมัน และน้ำมันต่างๆ ที่เกาะอยู่บนผิวหนังหรือเส้นผม ถูกผสมเข้ากับน้ำและถูกชะล้างออกไปได้ง่ายขึ้น
2. สารเพิ่มฟอง (Foam Booster): CAPB ช่วยสร้างและรักษาความคงตัวของฟองในผลิตภัณฑ์ เช่น แชมพู หรือสบู่เหลว ทำให้ผู้ใช้รู้สึกถึงความสะอาดและเพลิดเพลินขณะใช้งาน
3. สารเพิ่มความหนืด (Viscosity Builder): ในบางสูตร CAPB สามารถช่วยเพิ่มความหนืดหรือความข้นให้กับเนื้อผลิตภัณฑ์ได้
4. สารปรับสภาพผิวและผมอย่างอ่อนโยน (Mild Conditioning Agent): ด้วยโครงสร้างโมเลกุลของมัน CAPB สามารถให้ความรู้สึกนุ่มลื่นเล็กน้อยแก่ผิวและเส้นผมหลังการล้างได้
5. ช่วยให้สูตรอ่อนโยนลง (Mildness Enhancer): จุดเด่นที่สำคัญมากของ CAPB คือความอ่อนโยนเมื่อเทียบกับสารลดแรงตึงผิวชนิดประจุลบ (Anionic Surfactants) ที่แรงกว่า เช่น Sodium Lauryl Sulfate (SLS) หรือ Sodium Laureth Sulfate (SLES) ผู้ผลิตจึงนิยมใช้ CAPB ร่วมกับ สารเหล่านี้ เพื่อลดโอกาสการระคายเคือง ทำให้สูตรผลิตภัณฑ์โดยรวมมีความอ่อนโยนต่อผิวและหนังศีรษะมากขึ้น

ผลิตภัณฑ์ที่มักพบ Cocamidopropyl Betaine:

ด้วยคุณสมบัติที่หลากหลายและความอ่อนโยน CAPB จึงถูกนำไปใช้อย่างกว้างขวางใน:

• แชมพู, ครีมนวดผม
• สบู่เหลวอาบน้ำ, เจลอาบน้ำ
• ผลิตภัณฑ์ล้างหน้า (Face Wash)
• สบู่เหลวล้างมือ
• ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดสำหรับเด็ก
• น้ำยาล้างคอนแทคเลนส์บางชนิด

ที่มาและความเข้าใจผิด:

แม้ว่า CAPB จะมีจุดเริ่มต้นมาจากน้ำมันมะพร้าว แต่กระบวนการผลิตต้องผ่านปฏิกิริยาทางเคมีหลายขั้นตอน ดังนั้น CAPB จึงถือเป็น สารสังเคราะห์ ไม่ใช่สารสกัดจากธรรมชาติโดยตรง การระบุว่า “มาจากมะพร้าว” เป็นการสื่อถึงแหล่งที่มาของวัตถุดิบบางส่วนเท่านั้น

ความปลอดภัยและข้อควรพิจารณา:

• ความปลอดภัยโดยรวม: CAPB ได้รับการยอมรับว่าปลอดภัยสำหรับใช้ในเครื่องสำอางและผลิตภัณฑ์ดูแลส่วนบุคคล เมื่อใช้ในความเข้มข้นที่เหมาะสมและอยู่ภายใต้มาตรฐานการผลิตที่ดี
• โอกาสเกิดการแพ้หรือระคายเคือง: แม้จะขึ้นชื่อเรื่องความอ่อนโยน แต่ก็มีรายงานว่าผู้ใช้บางรายอาจเกิดอาการแพ้หรือระคายเคืองต่อ CAPB ได้ โดยมักเชื่อกันว่าอาการแพ้ส่วนใหญ่ไม่ได้เกิดจากตัว CAPB บริสุทธิ์โดยตรง แต่เกิดจาก สารปนเปื้อน ที่อาจหลงเหลือมาจากกระบวนการผลิต เช่น DMAPA หรือ Amidoamine ดังนั้น คุณภาพและความบริสุทธิ์ของ CAPB ที่ใช้ในผลิตภัณฑ์จึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง
• ผลิตภัณฑ์ “ปราศจากซัลเฟต (Sulfate-Free)”: CAPB มักถูกใช้เป็นสารลดแรงตึงผิวหลักหรือสารตัวรองในผลิตภัณฑ์ที่ต้องการเคลมว่า “Sulfate-Free” เพื่อเป็นทางเลือกที่อ่อนโยนกว่า
• การระคายเคืองต่อดวงตา: เช่นเดียวกับสารทำความสะอาดส่วนใหญ่ หากเข้าตาโดยตรงอาจทำให้เกิดการระคายเคืองได้ ควรล้างออกด้วยน้ำสะอาดทันที

สรุป:

Cocamidopropyl Betaine (CAPB) เป็นสารลดแรงตึงผิวสังเคราะห์ชนิดแอมโฟเทอริก ที่มีบทบาทสำคัญในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดร่างกายหลากหลายชนิด ทำหน้าที่หลักในการชำระล้างสิ่งสกปรก ช่วยสร้างฟอง และที่สำคัญคือมักใช้ร่วมกับสารอื่นเพื่อเพิ่มความอ่อนโยนให้กับสูตร แม้จะมีความเป็นไปได้ที่จะเกิดการระคายเคืองในผู้ใช้บางราย (ซึ่งอาจเกี่ยวข้องกับสารปนเปื้อน) แต่โดยรวมแล้ว CAPB ถือเป็นส่วนผสมที่มีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และมีความอเนกประสงค์สูงในอุตสาหกรรมเครื่องสำอางและผลิตภัณฑ์ดูแลส่วนบุคคล