โบท็อกซ์ประเภทต่างๆ

คำว่า “โบท็อกซ์” (Botox) มักถูกใช้เรียกแทนการฉีดสารโบทูลินั่ม ท็อกซิน (Botulinum Toxin) เพื่อลดเลือนริ้วรอย ปรับรูปหน้า หรือรักษาภาวะทางการแพทย์บางอย่าง แต่ในความเป็นจริง “Botox®” เป็นเพียง ชื่อแบรนด์ แรกๆ ที่ได้รับการยอมรับและเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย ปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์โบทูลินั่ม ท็อกซิน ชนิดเอ (Type A) อีกหลายแบรนด์ในท้องตลาด ซึ่งแม้จะมีกลไกการออกฤทธิ์หลักเหมือนกัน คือ การยับยั้งการทำงานของสารสื่อประสาทที่สั่งให้กล้ามเนื้อหดตัว ทำให้กล้ามเนื้อบริเวณที่ฉีดคลายตัวชั่วคราว แต่ก็มีความแตกต่างในรายละเอียดปลีกย่อยที่ส่งผลต่อการใช้งานและผลลัพธ์ได้

บทความนี้จะพาไปทำความรู้จักกับโบทูลินั่ม ท็อกซิน ประเภทต่างๆ ที่นิยมใช้กันในปัจจุบัน:

ประเภทของโบท็อกซ์

1. Botox® (OnabotulinumtoxinA)

• ผู้ผลิต: Allergan (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ AbbVie) จากสหรัฐอเมริกา
• จุดเด่น: เป็นแบรนด์ดั้งเดิมที่ถูกใช้มานานที่สุด มีงานวิจัยรองรับมากที่สุด ทำให้แพทย์มีความคุ้นเคยสูง ถือเป็นมาตรฐานที่แบรนด์อื่นมักใช้อ้างอิง มีความบริสุทธิ์สูง และมักให้ผลลัพธ์ที่แม่นยำ คาดการณ์ได้
• ลักษณะโมเลกุล: มีโปรตีนเชิงซ้อน (Complexing Proteins) ห่อหุ้มตัวท็อกซินอยู่ ซึ่งบางทฤษฎีเชื่อว่าอาจช่วยให้โมเลกุลคงที่ แต่ก็อาจกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันได้ในระยะยาว (พบน้อยมาก)
• การกระจายตัว: กระจายตัวในวงแคบ ทำให้เหมาะกับการฉีดในบริเวณที่ต้องการความแม่นยำสูง
• การใช้: ได้รับการรับรองให้ใช้ทั้งในด้านความงาม (ลดริ้วรอยหน้าผาก หว่างคิ้ว ตีนกา) และการรักษาโรค (เช่น ไมเกรนเรื้อรัง, ภาวะกล้ามเนื้อคอบิดเกร็ง, เหงื่อออกมากผิดปกติ)

2. Dysport® (AbobotulinumtoxinA)

• ผู้ผลิต: Ipsen Biopharm Ltd. (จัดจำหน่ายโดย Galderma) จากยุโรป
• จุดเด่น: มักถูกกล่าวว่าออกฤทธิ์เร็วกว่า Botox® เล็กน้อย (อาจเห็นผลใน 2-3 วัน) และมีการกระจายตัวที่กว้างกว่า ทำให้เหมาะกับบริเวณกว้างๆ เช่น หน้าผาก หรือการลดขนาดกล้ามเนื้อน่อง/กราม
• ลักษณะโมเลกุล: มีโปรตีนเชิงซ้อนห่อหุ้มคล้าย Botox® แต่มีขนาดโมเลกุลเล็กกว่าเล็กน้อย
• การกระจายตัว: กระจายตัวกว้างกว่า Botox® ซึ่งเป็นทั้งข้อดี (ครอบคลุมพื้นที่กว้าง) และข้อควรระวัง (ต้องอาศัยความชำนาญของแพทย์ในการควบคุมทิศทางการฉีด)
• หน่วย (Unit): สำคัญมาก! หน่วยของ Dysport® ไม่เท่ากับ Botox® โดยทั่วไปต้องใช้จำนวนยูนิต Dysport® มากกว่า Botox® ประมาณ 2.5-3 เท่า เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ใกล้เคียงกัน (ห้ามเทียบยูนิตต่อยูนิตโดยตรง)
• การใช้: ได้รับการรับรองให้ใช้ลดริ้วรอย (โดยเฉพาะหว่างคิ้ว) และรักษาภาวะกล้ามเนื้อหดเกร็งบางชนิด

3. Xeomin® (IncobotulinumtoxinA)

• ผู้ผลิต: Merz Pharmaceuticals จากเยอรมนี
• จุดเด่น: เป็น “ท็อกซินบริสุทธิ์” (Pure Toxin) เนื่องจากไม่มีโปรตีนเชิงซ้อนห่อหุ้ม ซึ่งทางทฤษฎีอาจช่วยลดโอกาสการเกิดภาวะดื้อยา (Antibody formation) ในผู้ที่ต้องฉีดต่อเนื่องเป็นเวลานานหรือฉีดในปริมาณมาก
• ลักษณะโมเลกุล: ไม่มีโปรตีนเชิงซ้อน (Naked Toxin)
• การกระจายตัว: คล้ายคลึงกับ Botox® คือกระจายตัวในวงแคบ ให้ความแม่นยำสูง
• หน่วย (Unit): ใกล้เคียงกับ Botox® (อัตราส่วนประมาณ 1:1)
• การใช้: ได้รับการรับรองให้ใช้ลดริ้วรอย (หว่างคิ้ว, หน้าผาก, ตีนกา) และรักษาภาวะผิดปกติของกล้ามเนื้อบางชนิด

4. Jeuveau® (PrabotulinumtoxinA-xvfs)

• ผู้ผลิต: Evolus จากสหรัฐอเมริกา (ผลิตในเกาหลีใต้)
• จุดเด่น: ถูกพัฒนาและทำการตลาดโดยเน้นด้านความงามเป็นหลัก โดยเฉพาะการลดริ้วรอยบริเวณหว่างคิ้ว มักถูกเรียกว่า “Newtox” เพื่อวางตำแหน่งเป็นทางเลือกใหม่
• ลักษณะโมเลกุล: มีโครงสร้างและโปรตีนเชิงซ้อนคล้ายคลึงกับ Botox®
• การกระจายตัว/หน่วย/การใช้: โดยทั่วไปถือว่าใกล้เคียงกับ Botox® และได้รับการรับรองหลักๆ สำหรับลดริ้วรอยหว่างคิ้ว

5. Daxxify® (DaxibotulinumtoxinA-lanm)

• ผู้ผลิต: Revance Therapeutics จากสหรัฐอเมริกา
• จุดเด่น: เป็นแบรนด์ค่อนข้างใหม่ที่โดดเด่นเรื่องระยะเวลาการออกฤทธิ์ที่ยาวนานกว่าแบรนด์อื่น โดยอาจอยู่ได้นานถึง 6 เดือน หรือบางรายนานกว่านั้น (เทียบกับค่าเฉลี่ย 3-4 เดือนของแบรนด์อื่น)
• ลักษณะโมเลกุล: ใช้เทคโนโลยีเปปไทด์ (Peptide Exchange Technology™) เข้ามาช่วยให้ท็อกซินจับกับเซลล์ประสาทได้นานขึ้น และไม่มีส่วนประกอบของโปรตีนจากมนุษย์หรือสัตว์
• การกระจายตัว/หน่วย/การใช้: หน่วยและการใช้งานคล้าย Botox® ได้รับการรับรองเบื้องต้นสำหรับริ้วรอยหว่างคิ้ว

แบรนด์อื่นๆ ที่อาจพบในประเทศไทย (เช่น เกาหลีใต้):

• Nabota® (DWP-450): ผลิตโดย Daewoong Pharmaceutical จากเกาหลีใต้ มีคุณสมบัติและการใช้งานใกล้เคียง Botox® และได้รับการรับรองจาก US FDA สำหรับริ้วรอยหว่างคิ้ว
• Hugel Toxin®, Botulax®, Aestox®: เป็นแบรนด์จากเกาหลีใต้ที่ได้รับความนิยม อาจมีคุณสมบัติและราคาที่แตกต่างกันไป ควรตรวจสอบการรับรองจาก อย. ไทย และเลือกใช้กับสถานพยาบาลที่น่าเชื่อถือ

ข้อควรจำและความแตกต่างที่สำคัญ:

1. หน่วย (Units) ไม่เท่ากัน: ห้ามนำจำนวนยูนิตของแบรนด์หนึ่งไปเทียบเท่ากับอีกแบรนด์หนึ่งโดยตรง (โดยเฉพาะ Dysport® เทียบกับแบรนด์อื่น) แพทย์จะเป็นผู้ประเมินปริมาณที่เหมาะสม
2. การกระจายตัว (Diffusion): ความแตกต่างเล็กน้อยในการกระจายตัวของยาอาจส่งผลต่อเทคนิคการฉีดและผลลัพธ์ในแต่ละบริเวณ
3. โปรตีนเชิงซ้อน (Complexing Proteins): การมีหรือไม่มีโปรตีนนี้อาจส่งผลต่อโอกาสการดื้อยาในระยะยาว (แม้จะพบน้อย) Xeomin® และ Daxxify® ไม่มีโปรตีนชนิดนี้
4. ระยะเวลาออกฤทธิ์ (Duration): แม้ส่วนใหญ่จะออกฤทธิ์นาน 3-4 เดือน แต่ Daxxify® เคลมว่าออกฤทธิ์ได้นานกว่านั้น
5. การรับรอง (Approved Indications): แต่ละแบรนด์อาจได้รับการรับรองให้ใช้ในข้อบ่งชี้ที่แตกต่างกันบ้าง

เลือกประเภทไหนดีที่สุด?

ไม่มีคำตอบตายตัวว่าโบท็อกซ์ประเภทไหน “ดีที่สุด” การเลือกใช้ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น:

• บริเวณที่ต้องการรักษาและเป้าหมาย (ลดริ้วรอย, ปรับรูปหน้า, ลดเหงื่อ)
• ประสบการณ์และความถนัดของแพทย์ผู้ทำการรักษา
• ประวัติการรักษาและการตอบสนองต่อยาของผู้ป่วยแต่ละราย
• งบประมาณ

สิ่งสำคัญที่สุดคือการปรึกษาแพทย์ผู้มีประสบการณ์ เพื่อประเมินสภาพผิว ปัญหา และความต้องการของคุณ แพทย์จะสามารถแนะนำประเภทและปริมาณของโบทูลินั่ม ท็อกซิน ที่เหมาะสมที่สุด รวมถึงให้ข้อมูลเกี่ยวกับผลลัพธ์ที่คาดหวังและผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ การเลือกทำหัตถการกับแพทย์ที่เชี่ยวชาญและสถานพยาบาลที่ได้มาตรฐานเป็นหัวใจสำคัญของความปลอดภัยและผลลัพธ์ที่น่าพอใจครับ

การเตรียมตัวก่อนและหลังฉีดโบท็อกซ์ และการเลือกคลินิกที่ปลอดภัย

นอกจากการทำความเข้าใจประเภทต่างๆ ของโบทูลินั่ม ท็อกซิน แล้ว การเตรียมตัวอย่างถูกต้องและการเลือกคลินิกที่น่าเชื่อถือก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่น่าพอใจและปลอดภัยสูงสุด

การเตรียมตัวก่อนฉีด (Pre-Injection Care)

เพื่อให้การฉีดโบท็อกซ์เป็นไปอย่างราบรื่นและลดโอกาสเกิดผลข้างเคียง เช่น รอยช้ำ ควรปฏิบัติดังนี้:

1. งดยาและอาหารเสริมที่มีผลต่อการแข็งตัวของเลือด:
   • ยา: กลุ่มยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) เช่น Aspirin, Ibuprofen, Naproxen (หากทานยาเหล่านี้ตามคำสั่งแพทย์เพื่อรักษาโรคประจำตัว ห้ามหยุดยาเองเด็ดขาด ควรปรึกษาแพทย์ผู้สั่งยาก่อนเสมอ)
   • อาหารเสริม: วิตามินอี (Vitamin E), น้ำมันปลา (Fish Oil), แปะก๊วย (Ginkgo Biloba), โสม (Ginseng), กระเทียมอัดเม็ด
   • ระยะเวลา: ควรงดอย่างน้อย 1 สัปดาห์ก่อนวันฉีด หรือตามคำแนะนำของแพทย์
2. งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์: อย่างน้อย 24-48 ชั่วโมงก่อนฉีด เพราะแอลกอฮอล์ทำให้เลือดสูบฉีดและเพิ่มความเสี่ยงต่อรอยช้ำ
3. แจ้งประวัติสุขภาพและยาที่ใช้: แจ้งแพทย์ให้ทราบเกี่ยวกับโรคประจำตัว (โดยเฉพาะโรคเกี่ยวกับระบบประสาทและกล้ามเนื้อ เช่น Myasthenia Gravis, ALS), ประวัติการแพ้ยา, ยา และอาหารเสริมทุกชนิดที่กำลังใช้อยู่
4. แจ้งสถานะการตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร: การฉีดโบท็อกซ์เป็นข้อห้ามสำหรับผู้ที่กำลังตั้งครรภ์ วางแผนจะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร
5. ทำความสะอาดใบหน้า: ในวันนัดหมายควรทำความสะอาดใบหน้า งดการแต่งหน้าไปคลินิก หรือเตรียมตัวไปเช็ดเครื่องสำอางออกที่คลินิก

ข้อควรปฏิบัติหลังฉีด (Post-Injection Care)

หลังฉีดโบท็อกซ์ การปฏิบัติตัวอย่างถูกวิธีจะช่วยให้ตัวยาออกฤทธิ์ได้ดี ลดการเคลื่อนที่ไปยังบริเวณที่ไม่ต้องการ และลดผลข้างเคียง:

1. ห้ามนวด กด หรือคลึง: บริเวณที่ฉีด เพราะอาจทำให้ยากระจายตัวไปยังกล้ามเนื้อมัดอื่นที่ไม่ต้องการได้ ควรหลีกเลี่ยงอย่างน้อย 4-6 ชั่วโมงแรก (บางคำแนะนำอาจนานถึง 24 ชั่วโมง)
2. อย่าเพิ่งนอนราบหรือก้มหน้า: หลังฉีดทันที ควรรักษาศีรษะให้อยู่ในแนวตั้งตรงอย่างน้อย 4 ชั่วโมง เพื่อป้องกันการไหลของยาไปยังบริเวณที่ไม่ต้องการ
3. งดออกกำลังกายหนัก: หรือกิจกรรมที่ทำให้เลือดสูบฉีดมาก เช่น การยกของหนัก, โยคะร้อน อย่างน้อย 24 ชั่วโมง
4. หลีกเลี่ยงความร้อน: งดการเข้าซาวน่า, สตรีม, อาบน้ำร้อนจัด, การสัมผัสแดดจัดโดยตรง อย่างน้อย 24 ชั่วโมง (บางคำแนะนำอาจนานกว่านั้น)
5. งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์: อย่างน้อย 24 ชั่วโมง เพื่อลดความเสี่ยงรอยช้ำและการบวม
6. งดการทำทรีทเมนท์ใบหน้า: เช่น การนวดหน้า, ขัดหน้า, เลเซอร์, หรือหัตถการอื่นๆ บริเวณที่ฉีด อย่างน้อย 1-2 สัปดาห์ หรือตามคำแนะนำของแพทย์
7. ขยับกล้ามเนื้อบริเวณที่ฉีดเบาๆ (ถ้าแพทย์แนะนำ): บางครั้งแพทย์อาจแนะนำให้ลองขยับกล้ามเนื้อที่ฉีด (เช่น ยักคิ้ว, ขมวดคิ้ว โดยไม่ต้องใช้มือสัมผัส) หลังฉีดประมาณ 1 ชั่วโมง เพื่อช่วยให้ยากระจายตัวเข้าสู่กล้ามเนื้อได้ดีขึ้น (ควรทำตามคำแนะนำของแพทย์เท่านั้น)
8. สังเกตอาการ: ผลลัพธ์จะเริ่มเห็นใน 3-7 วัน และเห็นผลเต็มที่ใน 14 วัน หากมีอาการผิดปกติ เช่น หนังตาตกอย่างรุนแรง, มองเห็นภาพซ้อน, หายใจลำบาก, กลืนลำบาก (ซึ่งพบได้น้อยมาก) ควรรีบติดต่อแพทย์ทันที
9. อดทนรอผล: การออกฤทธิ์ของโบท็อกซ์ต้องใช้เวลา อย่าเพิ่งกังวลหากยังไม่เห็นการเปลี่ยนแปลงในวันแรกๆ

เทคนิคการเลือกคลินิกและแพทย์ผู้ฉีดอย่างปลอดภัย

การเลือกสถานพยาบาลและผู้ทำการฉีดเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดอย่างหนึ่ง:

1. ตรวจสอบคุณสมบัติแพทย์: ผู้ฉีดควรเป็นแพทย์ที่ได้รับใบอนุญาตประกอบวิชาชีพเวชกรรม และควรมีความรู้ความเชี่ยวชาญหรือผ่านการฝึกอบรมด้านการฉีดสารเสริมความงามโดยเฉพาะ (อาจเป็นแพทย์ผิวหนัง, ศัลยแพทย์ตกแต่ง หรือแพทย์เฉพาะทางอื่นๆ ที่ผ่านการอบรม)
2. คลินิกได้มาตรฐาน: เลือกคลินิกที่จดทะเบียนถูกต้องตามกฎหมาย มีใบอนุญาตประกอบกิจการสถานพยาบาล แสดงอย่างชัดเจน บรรยากาศสะอาด ปลอดภัย ใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ที่ผ่านการฆ่าเชื้อ
3. ใช้ผลิตภัณฑ์ของแท้: สอบถามและขอดูผลิตภัณฑ์ที่ใช้ ต้องเป็นของแท้ที่ผ่านการรับรองจาก อย. ไทย สามารถตรวจสอบเลขทะเบียน หรือขอดูกล่อง/ขวด เพื่อความมั่นใจ คลินิกที่น่าเชื่อถือจะไม่ปฏิเสธที่จะให้ข้อมูล
4. ระวังราคาถูกเกินจริง: การแข่งขันสูงทำให้มีโปรโมชั่นต่างๆ แต่หากราคาถูกจนน่าสงสัย อาจเสี่ยงต่อการใช้ยาหิ้ว ยาปลอม หรือยาที่ไม่ได้มาตรฐาน ซึ่งอันตรายมาก
5. มีการให้คำปรึกษาที่ดี: แพทย์ควรให้เวลาในการพูดคุย ซักประวัติ ประเมินปัญหาและความต้องการ อธิบายรายละเอียด ขั้นตอน ผลลัพธ์ที่เป็นไปได้ ความเสี่ยง และค่าใช้จ่ายอย่างชัดเจน ไม่เร่งรัดหรือกดดันให้ตัดสินใจ
6. ดูรีวิวและผลงาน: พิจารณารีวิวจากแหล่งที่น่าเชื่อถือ หรือดูภาพก่อน-หลังการรักษาจากผู้รับบริการจริง (ไม่ใช่แค่ภาพจากบริษัทผู้ผลิต) เพื่อประกอบการตัดสินใจ
7. ความน่าเชื่อถือและจรรยาบรรณ: เลือกแพทย์และคลินิกที่ให้ข้อมูลตามจริง ไม่โฆษณาเกินจริง และคำนึงถึงความปลอดภัยของผู้รับบริการเป็นสำคัญ

ข้อควรจำ: การฉีดโบท็อกซ์เป็นการทำหัตถการทางการแพทย์ แม้จะมีความเสี่ยงต่ำเมื่อทำโดยผู้เชี่ยวชาญ แต่ก็ยังมีความเสี่ยงอยู่ การศึกษาข้อมูล การเตรียมตัว และการเลือกสถานที่ที่ปลอดภัย จะช่วยให้คุณได้รับประสบการณ์ที่ดีและผลลัพธ์ที่พึงพอใจครับ